Bir modeli, onun hayatını hiç merak ettiniz mi? Ben merak ettim ve hayatının küçük bir detayını bildiğim, ama yüzüne pek çok kez aşina olduğum bu kadının anısını satırlarımda yaşatmak istedim… ‘’İlham perisi ve model mi; şair ve ressam mı’’ sorusuna dair bir şeyler yazmaya çalıştım… Döneme damga vurmuş bu kadının adını hemen hatırlamayabilirsiniz, ama yüzünü kesinlikle anımsayabilirsiniz.
Bu yazımda –Ön Raffaellocu dönem özelinde- resim sanatında göz önünde olan, sanat severlerin ya da resim izleyicilerinin aşina olduğu bir kadını anlatmak istedim. Sureti göz önünde olan, ama trajik hayatı genellikle pek bilinmeyen bu kadını anlatmak istememin sebebi, yaşadığı dönemin katı ve acımasız kurallarının onun hayatını nasıl şekillendirdiği ile ilgili.
Yaklaşık 150 yıldır adını bilmeyen birçok kişi için tanıdık bir figür olan Elizabeth Siddal’ı anlatacağım… Genellikle anlatılmayan, bastırılan veya tamamen silinen kadın geçmişlerine ve her birinin hikayelerinin önemli olduğuna dair bir yazı olsun bu. Bireysel özgürlük lehine, geleneğe ve toplumsal beklentilere direnebilen ve direnemeyen tüm kadınlar için olsun.
Elizabeth Siddal 25 Temmuz 1829’da İngiltere, Holborn’da işçi sınıfı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Mütevazı bir şekilde eğitilen Elizabeth edebiyata ilgilidir; fakat ailesi onun bu ilgisinin cesaretini kırarak akademik sanatsal eğitim alamamasına sebep olur. Siddal, ailesinin ve kendisinin geçimine katkıda bulunmak için hayatına kız kardeşleri ile birlikte bir terzi dükkanında çalışarak devam etmeye başlar. Haftalığı 9 Sterlin’e çalıştığı bu terzi dükkanı onun hayatında çok önemli bir dönüm noktası olacaktır. Elizabeth, Ön-Raffaellocu denilen sanat çevresinin önemli bir üyesi olmaya bu terzi dükkanında adım atar. Fakat bu hikayeden önce Ön-Raffaellocu nedir, kimlerden oluşur, kısaca değinelim.
Ön-Raffaellocu Kardeşlik (İngilizce harf kısaltmasıyla PRB) denilen sanat grubu 19. Yüzyıl ortalarında beliren sanatsal geleneklere başkaldırma ve klasik sanatın üslup zarafeti ile komposizyonuna geri dönme arayışındaki, kafa dengi bir grup İngiliz sanatçı, şair ve eleştirmenden oluşuyordu. Detaylara gösterilen özen, parlak bir palet ve etkileyici kadın temsilleriyle somutlaşan güçlü estetikleriyle Kardeşlik’in eserleri ilk bakışta ayırt edilebilir. Ön Raffaellocu arketipi, ünlü bir edebiyat süsü verilmiş, kızıl saçlı, trajik kadınları akla getirebilir; fakat Kardeşlik’i esas harekete geçiren dürtü, geleneksel estetik kurallarına kafa tutma ve doğayı olanca görkemiyle, aslına uygun şekilde betimleme arzusuydu.*
Grup, Yüksek Rönesans ressamı Raffaello (1483-1520) sonrası Akademi’de başlayan resim sanatının üslubun beğenmiyordu. 1848 sonbaharında grubun ilk kurucuları olan ressamlar John Everett Millais, William Holman Hunt ve Dante Gabriel Rossetti Londra’da buluşarak bu üsluba karşı Kardeşlik’i hayata geçirirler. İstekleri, beğenmedikleri üslup yerine doğadan ilham alan, taze ve daha aydınlık tonlara sahip eserler üretmektir. Efsanevi veya gerçek kahramanların hikaye ve şiirleri, ileride üretecekleri eserlerinde yer alacaktır. Grup edebi ilham kaynakları dışında, ‘’düşkün’’ kadınlar gibi güncel toplumsal meseleleri de konu ediniyorlardı. Shakespeare’den Kral Arthur ve Alfred Tennyson’un şiirlerine kadar geniş bir ifade tarzı bulan grup, daha sonra Kardeşlik’e dört yeni üye daha alırlar. Dante G. Rosetti’nin kardeşi şair William Michael Rossetti, ressam ve sanat eleştirmeni Frederick George Stephens, ressam James Collinson ve grubun tek heykeltraşı Thomas Woolner. Ayrıca sanatçı, yazar ve sanat eleştirmeni John Ruskin de grubun önemli bir destekçisi olur. Kardeşlik geniş ve ayrıntılı bir konu olduğu için, buna dair anlatımı burada sonlandırıyorum. Şimdi tekrar Elizabeth’e dönelim…
Alev Saçlı İlham Perisi Elizabeth Siddall’ın Keşfedilişi
1849-1850 kışında, iki ressam, Dante Gabriel Rossetti ve William Holman Hunt, ressam arkadaşları Walter Howell Deverell stüdyoya girdiğinde birlikte resim yapıyorlardı. Ziyaretçi heyecanla, “Dostlar, ne kadar harikulade güzellikte bir yaratık bulduğumu bilemezsiniz… O bir kraliçe gibi, muhteşem bir şekilde uzun.” der. Ve bu sözlerle Elizabeth Siddal’ın beklenmedik güzelliği tarih yazmaya başlayacaktır.
Siddal o sıralarda Londra’nın merkezinde, Leicester Meydanı yakınlarındaki bir şapkacı dükkanında çalışıyordu. Hoş olmayan koşullarda uzun saatler çalışıyordu ve ailesi onun hassas olan sağlığı için endişeleniyordu. Belki de Siddal’ın annesinin kızının bir sanatçının modeli olarak çalışmasına izin veren şaşırtıcı kararının nedeni buydu – itibarsız ve hatta fuhuşla eş anlamlı olarak görülen bir şeydi modellik. Deverell, Lizzie’nin annesine yaklaşmaya cesaret edememişti. Bunun yerine, kendi annesini gönderdi. Bayan Siddal, Eski Kent Yolu’ndaki mütevazı evine bir arabanın gelmesiyle büyülenmişti. Elizabeth başlangıçta bir model olarak yarı zamanlı çalışmaya başlamıştı ve şapka dükkanında yarı zamanlı olarak kalmaya devam etmişti. Deverell onu ‘Onikinci Gece’ resminde Viyola karakteri olarak boyadıktan sonra, Holman Hunt da onu ‘Din Değiştirmiş Bir Aile Bir Misyoneri Kelt Rahiplerin Zulmünden Koruyor’ ve ‘Valentine Sylvia’yı Proteus’tan Kurtarırken’ resimlerinde model olarak kullanır. Elizabeth, Rossetti için ilk kez 1850’de, daha az bilinen resimlerinden biri olan Rosso Vestita (Kırmızı Giyimli) için modellik yapar.
Başka bir hikayeye göre Ön Raffaellocu Kardeşlik ile, arkadaşları şair William Allingham tarafından tanıştırılmış. Önemli bir kaynak, Ön Raffaellocu Kardeşlik ve Elizabeth Siddal Efsanesi‘nin yazarı Dr. Jan Marsh ise Siddal’in Raphaelite öncesi çembere kendi sanatsal çalışmaları ve ilgisiyle, çizimlerini Londra’daki Hükümet Tasarım Okulu Sekreteri olan Deverell’in babasına göstererek girdiğine inanıyor.
Millais’in Ünlü Ophelia’sı Elizabeth
Elizabeth daha sonra John Everett Millais’in en ünlü ve gözlere aşina tablosu sayılabilecek olan Shakespeare’nin ‘Ophelia’ sına model olur. Okuyanlar daha önce yazdığım Aşkın, Acının ve Patriyarkanın Kurbanı Bir Kadın: Ophelia yazımı hatırlayacaktır. Lizzie’nin bu resimdeki modellik hikayesine orada değinmiştim. Yazıdaki şu satırlar Lizzie’nin mesleğine ve sanata ne kadar bağlı olduğunun bir göstergesidir;
‘’Küvet içinde modellik yaparken, suyun ısınması için Millais’in etrafa yerleştirdiği yağ lambalarının sönmesiyle hasta olan Siddall, daha sonra babası tarafından şikâyet edilince Millais’in ücretini ödediği doktor tedavisiyle iyileşmiş. ‘’
Elizabeth suyun soğumasına aldırmamış, hasta olacağı çok açık olduğu halde görevini sonuna kadar yapmıştı. Millais’in Ophelia’sına bakarken çok güzel ve inanılmaz derecede ünlü bir sanat eserine bakarız. Bunu yaparken, gerçekten acı çektiğini ve inanılmaz derecede hastalandığını fark bile etmeyiz. Belki de bu hastalık onun ilerleyen dönemindeki kötü günlerinin bir başlangıcı olmuştur. Trajik bir benzerlik olarak; Millais’in o zamanlar henüz 19’unda olan Ophelia’sının yüzündeki kederde, genç yaşta ölen Lizzie’nin trajik hayatını görür gibiyim.
Dante’nin Lizzie’si, Lizzie’nin Sanatçı Yönü
Elizabeth ilerleyen dönemde Ön-Raffaellocu sanat çevresinin profesyonel bir üyesi olacaktır. Ancak günümüzde, yukarıda bahsettiğim gibi, esas olarak ikonik Millais tablosu Ophelia’nın modeli ve Ön-Raffaellocu sanatçı Dante Gabriel Rossetti’nin karısı ve ilham perisi olarak hatırlanıyor. Ataerkil Viktorya dönemi sanat dünyasında profesyonel bir kadın sanatçı olarak karşılaştığı önyargılar ve tabii ki talihsiz kısacık yaşamı onun fazla gelişmesine izin vermemişti. Fakat tüm bunlara rağmen bir sanatçı olmaya kararlı olması, onun cesur ruhunun ve kararlılığının kanıtıdır.
Tanışmalarından bir süre sonra Rossetti ‘’afet’’ olarak nitelendirdiği Lizzie’ye aşık olup onunla sevgili olacaktı. Diğer sanatçılar onu boyamak için yaygara koparıyordu, ancak Rossetti Lizzie’yi kıskandı ve ondan sadece kendisi için modellik yapmasını istedi. Siddal artık sadece sevgilisine poz verirken, bir yandan da ondan resim dersleri alıyordu. John Ruskin’e göre, sonraki ilişkileri boyunca Rossetti, Siddal’ı binlerce kez çizmiş ve boyamıştı.
Rossetti’nin çizimlerinde Elizabeth günlük hayatlarına açılan bir pencere gibi. Dante çok sevdiği Lizzie’sini genellikle otururken, uyurken ya da şövale başında çalışırken resmetmiş. Sadece bir çalışmasında kendisini çizerken resmetmiş.
John Ruskin Lizzie’nin çalışmalarını gördüğünde onu bir “dahi” ilan etmişti. Resimleri genellikle sanat eleştirmenleri tarafından alay konusu olan Lizzie, öğrenmeye yeni başlamıştı; oysa çevresindekiler uzun yıllardır uzman vesayeti altında sanatlarını bileyliyorlardı. Şaşırtıcı derecede hızlı ilerlemesi Ruskin’in onunla neden bu kadar ilgilendiğini gösteriyor. Lizzie şapka dükkanındaki tam zamanlı işinde yılda 24 sterlin kazanmıştı. Resim yapması için ona yıllık 150 sterlin maaş veren Ruskin onun sanatını himayesine almış, o ana kadarki eserlerini de satın almıştı. Siddal 1857’de Londra’daki Ön-Raffaellocu Sergisi’nin tek kadın katılımcısıydı ve resimlerinden biri olan ‘Katip Saunders’, etkili bir Amerikalı koleksiyoncu Charles Eliot Norton tarafından satın alınmıştı.
Fırtınalı ve Kararsız Bir İlişki
Lizzie ve Dante arasındaki aşk ilişkisi inişli çıkışlı, karmaşık bir ilişkiydi. Evlenecekleri tarih olan 1860 yılına kadar böyle süren bir on yıl boyunca resmi bir tören olmasa da nişanlı kaldılar. Bu süreçte Siddal ile bir ayrılıp bir görüşen Rossetti’nin başka sevgilileri de olmuştu. Daha sonraki modellerinden biri olacak olan Jane Burden, Lizzie’nin ölümünden sonra Dante’nin tutunduğu bir dal olacaktı. Rosetti, düzensiz yaşamı, kararsız kişiliği ve Lizzie’nin hastalık hali yüzünden bir evlilik tarihi belirlemeye yanaşmıyordu. Dante açısından, Lizzie ile aralarındaki sınıf farkı da buna engel olmuştu. Dante maddi durumu iyi ve kültürlü bir ailedendi. Erkek kardeşi William ile kız kardeşi Christina şair ve yazar idiler. Christina bir şiirinde kardeşi Dante’nin Siddal’ı bir kadından ziyade sanatsal bir ilham perisi olarak idealleştirmesini şu dizelerle yazmıştı;
‘Tüm tuvallerinde bir yüz görünür,
Bir aziz, bir melek – her tuval aynı şeyi anlatır
Ne daha fazla, ne daha az.
Gece gündüz onun yüzünden beslenir,
Ve o (Lizzie), gerçekten nazik gözleriyle ona bakar’
– Christina Rossetti, “Bir Sanatçının Stüdyosunda”, 1896
Ophelia modelliği sonrası hastalanan Lizzie artık hasta ve yorgun bir vücuda sahipti. Opioid bir ağrı kesici olan (vücutta morfin gibi etki gösteren kimyasal maddeler) laudanum, sürekli almaya başladığı bir ilaç olmuştu. Ayrıca kimi kaynaklar, o dönem ‘’kadınların cildini güzelleştirdiği’’ söylenen Dr. Fowler çözeltisi (potasyum arsenik likörü) de aldığından bahseder. Aralarındaki kaotik ilişkinin etkisiyle Lizzie’nin ruhsal sağlığı da giderek bozuluyordu. Dante’nin Oxford projesi altında başladığı çalışması esnasında, Lizzie 1862’deki ölümüne kadar yakasını bırakmayacak olan ruhsal bunalıma girmişti. Bu esnada Rossetti ile arası açılan Lizzie, sanatçıyla evleneceği 1860 yılına kadar İngiltere’ye geri dönmedi. Dante aynı dönem Kraliçe Guinevere için poz vermesini istediği Jane Burden’a tutulmuştu. Fakat Lizzie seyahatten döndüğünde tüm kadınları unutup ona dönmeyi seçmişti.
1860 yılı başlarında İngiltere’ye dönen Lizzie ile Dante, Mayıs ayında evlenip balayı için Paris’e gittiler. Bir çok görüşe göre, evliliklerinde etken olanlar, Lizzie’nin ağırlaşan hastalığı ve Ruskin’in Rossetti’yi evlilik için yönlendirmesi olmuştu.
DGR, Lizzie’nin bu portresine evlendikten kısa bir süre sonra başladı.
Ölümün Büyük Acısı
Lizzie’nin 1861’deki ilk hamileliği ölü bir kız çocuğu doğurmasıyla son bulmuştu. Belki de bağımlı olduğu laudanum buna sebep olmuştu. Annelik ihtimali onu çok sevindirmişti. Fakat bebeğinin ölümünün ardından onu saran depresyondan asla kurtulamamıştı. Bir keresinde hüzünlü gözlerle boş bir beşiği sallarken görülmüştü. Hamileliği sırasında bebeği için bir şiir yazdı, sanki ölümü görürcesine;
Ey anne, pencereyi sonuna kadar aç
Ve gün ışığının içeri girmesine izin ver;
Tepeler gözüme daha da karanlık geliyor
Ve düşünceler yüzmeye başlıyor.
…
Ve anne, solgun solgun ellerimi yıka
Ve sonra ayaklarımı bağla;
Vücudum artık dinlenmeyebilir
Sargı tabakasının dışında.
…
Ve anne canım, bir fidan dalı al
Ve yeni biçilmiş yeşil çimenler,
Ve onları boş yatağıma yatır
Üzüntüm bilinmez.
…
Ve anne canım, güneş battığında
Ve soluk kilise çimen dalgaları,
O zaman beni loş alacakaranlıkta taşı
Ve beni mezarların arasına sakla.
Arkadaşları Rossetti’nin evlilikleri sırasında ona sadık olduğunu iddia etmesine rağmen, Lizzie, Rossetti’nin bir kez daha sadakatsiz olduğuna ikna oldu. Evlilikleri ve ilişkileri yeniden zarar görmüştü.10 Şubat 1862 akşamı, Rossettiler şair Algernon Charles Swinburne ile yemeğe çıktılar. Her şey sakin ve keyifli görünüyordu. Dante eve döndükten sonra Çalışan Erkekler Koleji’nde bir gece dersi vermeye gitmişti. Ayrılmadan önce Lizzie’nin yatağa yattığını görmüştü. Lizzie her zamanki dozda laudanum almıştı ve yaklaşık yarım şişe kalmıştı. Dante işten döndüğünde şişe boştu. Lizzie o kadar derin bir uykudaydı ki onu uyandıramadı. Lizzie ona elbisesine iliştirdiği bir not yazmıştı. Ev sahibesine doktor getirmesi için bağıran Rossetti, mektubu sakladı.
Dante Lizzie’sinin kurtarılamayacağına bir türlü ikna olmamıştı; çağırdığı dört doktorun çabalarına rağmen, Elizabeth Rossetti 11 Şubat 1862’nin erken saatlerinde, henüz 32 yaşındayken öldü. Arkadaşı Ford Madox Brown’ın tavsiyesi üzerine Rossetti intihar notunu yaktı. Bu, intihar ilan edilmemesini ve dolayısıyla bir Hıristiyan cenazesinin reddedilmemesini sağlamak içindi. Ölümü sırasında, Lizzie tekrar hamileydi. Belki de bebeğinin hareket etmeyi bıraktığından ve ikinci bir ölü doğum geçirmeye dayanamayacağından korkmuştu. Lizzie’nin hikayesi ölümüyle bitmiyordu…
Hastalık ve Karasevda
Lizzie’nin ölümü Dante’yi depresyon ve melankoli nöbetlerine sürüklemişti. Bozulan gözleri ile görme duyusunu kaybettiğini sandığında durumu daha da kötüleşti. Bu esnada teselliyi iyice bağlandığı Jane Morris’te (Burden) buluyordu. 1864-1870 yılları arasında yaptığı Beate Beatrix resmi ile suçluluk duygusundan kurtulmaya çalışıyordu. Resim Ortaçağ Floransalı yazar Dante Alighieri’nin (1265-1321) La Vita Nuova (1295) şiirinin son bölümünü gösteriyor. Rossetti, biri Beatrice ve Dante, diğeri Siddal ve Rossetti olmak üzere iki aşk hikayesini sembolizm yoluyla birbirine bağlıyor, kısa ve trajik evliliklerini suçluyordu.
Dante Alighieri aşkı Beatrix’den ‘kurtarıcım’ diye bahseder, çünkü ona karşı yaşadığı nazik ve asil duygular kendisini ilahi ve mükemmel olana doğru yönlendirmektedir. Rossetti de aslında başından beri Lizzie’yi bu düşüncelerle sevmişti. Aşk ve romantizmin yanında saplantı da söz konusuydu. Ona karşı garip bir bağlılığı ya da bağımlılığı vardı.
Resim bir rüya veya görü hissi veriyor ve sembolik referanslarla dolu. Rossetti’nin onu temsil etmeyi amaçladığı şey, ölümü değil, ‘ani ruhsal dönüşüm’ ile dönüşmesi idi. Rossetti’nin arkadaşı F.G. Stephens’a göre, elbisesinin grisi ve yeşili ‘umudun ve kederin yanı sıra aşk ve yaşamın renklerini’ ifade eder. Resmin arka planında Dante’nin gölgeli figürü, bir melek olarak tasvir edilen ve Beatrix’in hayatının titreşen alevini avucunun içinde tutan Aşk‘a bakıyor. Beatrix’in yaklaşan ölümü, gagasında afyon haşhaşı ile kutsal ruhun sembolü olan güvercin ile sembolize edilmiş. Bu aynı zamanda Rossetti’nin sevgiyle ‘Güvercin’ dediği Siddal’ın ölümüne bir göndermedir. Hem güvercin hem de Aşk figürü tutkunun rengi olan kırmızıdır, ancak Rossetti kuşu aşkın değil ölümün bir elçisi olarak tasavvur etmiş. 9 Haziran 1290’da saat dokuzda Beatrix’in ölümü, dokuz sayısının üzerine gölgesi düşen güneş saatinde sembolize edilmiş.
Alev Saçlı Tabut Efsanesi
Lizzie gömülürken Dante onun tabutuna, Lizzie’nin saçları ve yanağı arasına, yazdığı şiirlerin tek kopya olan orijinal el yazmalarını bırakıyor. Şiirleri tabuta koyarken, Rossetti arkadaşlarına şöyle söylüyor: “Lizzie hasta ve acı çekerken çoğunlukla o şiirleri yazıyordum, ve ben onunla ilgileniyor olabilirdim, ve şimdi onlar(şiirler) gitmeliler.” Fakat yıllar içinde kötüleşen sağlığı ve maddi durumu onu tekrar şiir yazmaya ve bu yolla para kazanmaya itiyor. Bir gün arkadaşlarının ikna ve cesaretlendirmesiyle, tabutun açılmasına ve içindeki şiirleri almaya karar veriyor.
Büyük bir gizlilik içinde, 1869’da bir sonbahar gecesinde, Lizzie’nin tabutu Londra’daki Highgate Mezarlığı’ndaki dinlenme yerinden çıkarılır. O zamana kadar bazı tanıdıkları tarafından ‘deli’ olarak görülen Rossetti orada yoktur. Tüm operasyon, arkadaşı ve kendini atadığı temsilci Charles Augustus Howell tarafından üstlenilir. Mezarlıkta ışık yoktur, bu yüzden büyük bir ateş yakılır.
Howell’ın söylemine göre, karısının cesedinin mükemmel durumda olduğu ve yedi buçuk yıl boyunca çürümeye mucizevi bir şekilde direndiği tespit edilir. Söylenti o ki; doğaüstü bir müdahaleyle, Dante’ye hayatta ilham veren saçlar ölümden sonra da uzamaya devam etmişti ve yıllar sonra tabutu kaplayan alev kütlesine dönüşmüştü. Belli ki bu bir tür Dante’yi rahatlatma çabası ya da üzerine daha da eklenecek efsaneleştirmenin bir ürünüydü. Sonrasında üzeri delinmiş -belki de solucan delikleri- şiirler dezenfekte ediliyor, restore edilip yayınlanıyor.
Elizabeth Siddal kendi hayatı boyunca ünlü olamamıştı. O yaşarken şiirleri hiç yayınlanmadı. Birkaç sanat eseri satmasına ve Ruskin’in onun himayesini sağlamasına rağmen, tam potansiyeline ulaşamaması, Viktorya döneminin kadına bakışı ve kocasının gölgesinde bırakılmasının bir sonucu olsa gerek. Rossetti’nin kardeşi William, kardeşinin hayat anılarını yayınlamaya başladığında Lizzie’nin annesi ve hayatta kalan kardeşleriyle konuşmaya zahmet etmiş olsaydı, belki onun hakkında daha fazla şey öğrenebilirdik. Aslında, ölümünden kısa bir süre sonra Rossetti hakkında yazan yazarların hiçbiri Lizzie’nin ailesiyle konuşmak için çaba sarf etmemişti. Konu esas olarak Dante Gabriel Rossetti olduğu için, Lizzie gölgede bırakılmıştı. Fakat onun hakkında yazan tüm erkeklerin haricinde, Lizzie için bir kadının sözlerine de kulak vermeli. O kadın, ressam Edward Burne-Jones’un eşi Georgiana Burne-Jones, şöyle söylüyor Elizabeth için;
‘’Uzun yıllar süren sağlıksızlık sorunu beni sık sık şaşırttı; belirli bir hastalık geliştirmeden bu kadar acı çekmesinin nasıl mümkün olduğuna gelince; onun hakkında bildiklerimi ve hayattan öğrendiklerimi bir araya getirdikten sonra, bana öyle geliyor ki, Dr. Acland’ın 1855’teki durumuyla ilgili teşhisi akıllıca ve doğru olmalı. Gabriel’in söylediğine göre, doktor dikkatli bir muayeneden ve birçok profesyonel ziyaretten sonra, hastalığının önde gelen nedeninin “uzun süredir bastırılmış ve son zamanlarda aşırı yüklenilmiş zihinsel güçte yattığını düşündüğünü” söylemiş… Hayatının ilk on altı yılını, güçlerinin ortaya çıkmasını fiilen yasaklayan koşullarda geçiren bu incelikle organize edilmiş yaratık, birdenbire Gabriel’in dehasının ve sevgisinin sıcaklığına ve ışığına kavuşmuştu, onun altında tüm içsel doğası hızlandı ve bedensel gücü tükeninceye kadar genişledi; ama Rossetti, onu bu zorlayıcı etkiden kurtarmanın ya da taleplerinin onu hayalgücü ve sempatisi ile sınırlandırabileceğinin farkına varmadı. Bu yeterince trajik bir düşüncedir, ancak kişi, şimdi “dinlenme tedavisi” olarak adlandırılan bu kadar basit bir çarenin kendisi için bilinip aranmış olsaydı, yaşamının korunabileceğine inanmaya yönlendirilebilirdi.”
Siddal’ın Viktorya İngiltere’sinde bağımlılık bir tabuydu ve doğum sonrası depresyon hakkında çok az şey biliniyordu. Hayatına hastalık, bağımlılık ve keder hakim oldu, ona yardım etmek için yeterli araç yoktu.
Siddal’ın Mirası
Londra’nın sanat dünyasında önemli bir figür olan Siddal, aynı zamanda kendi başına önemli ve etkili bir şair ve sanatçı olabilmeyi modelliğinin ötesine geçerek bir nebze de olsa başarabilmişti. Siddal’ın çalışmaları ve gruba katkıları göz ardı edilse de, kısa yaşamı boyunca pek çok eskiz, çizim, sulu boya ve bir tane de yağlıboya eser üretti. Ayrıca eserleri Russell Place’deki 1857 yaz sergisinde Ön-Raffaellocular’la birlikte sergilendi ve Tate’in 1984 Ön-Raffaellocular gösterisinde 30 kişi arasında yer alan tek kadın sanatçıydı. Bugün, eserlerinin önemli koleksiyonları Wightwick Malikanesi ve Ashmolean Müzesi’nde bulunabilir. Mütevazı ölçek ve malzemelerin çoğu, yaşamı ve çıktısı üzerindeki kısıtlamaları vurgular, ancak bugüne kadar önemini korumaktadır ve daha uzun yaşasaydı tarzının ve becerisinin nasıl gelişebileceğini anlamamıza yardımcı olurlar.
Siddal’ın mirası, fiziksel görünümünün üstünde ve ötesinde, sanat eserleri, şiirleri ve hayatının trajik ama güçlü hikayesi üzerinde yaşamaya devam ediyor.
Yazımın sonuna Siddal’ın yaptığı bazı resimleri ekliyorum.
Kaynaklar ve ileri okuma
*Ön Raffaellocular, Michael Robinson, İş Bankası Yayınları
The tragedy of art’s greatest supermodel – BBC Culture
‘Beata Beatrix’, Dante Gabriel Rossetti, c.1864–70 | Tate
Memories of Elizabeth Siddal, Georgiana Burne-Jones (lizziesiddal.com)
Symbolism in Beata Beatrix by Dante Gabriel Rossetti – DailyArt Magazine
The Haunted Wood 1287904 | National Trust Collections
Elizabeth Siddal: The Tragedy of the World’s First Supermodel | Barnebys Magazine
Charleston — Elizabeth ‘Lizzie’ Siddal and the Famous Women Dinner Service
Elizabeth Siddal Poems > My poetic side
