Sofradan “Bunu da bulamayanlar var” diyerek kalktıktan sonra eline televizyonun kumandasını alıp diziler, futbol maçları, magazin, haber programları veya belgesellere gömülen hemen herkes, benliğinde hissediyor olduğu huzursuzluklara rağmen bir sonraki günün asgari güvenliğinde yaşamını sürdüreceğinden kuşku duymaz. Tıpkı tonlarca peynir taşıyan ve aşırı yükten su almaya başlamış bir geminin ambarındaki karnı tıka basa dolu fareler gibi.
Bazı çevreciler, son iki yıldır yaşanan ve 15 milyon insanın öldüğü pandeminin bir uyarı olduğunu ve giderek yıkıma uğrayan ekosistemin insanlığa, yetkililere, hükümetlere bir ikaz gönderdiğini düşünüyor. Hayır, hiç alakası yok; bu argüman, ekosisteme antropomorfik yani insan odaklı anlamlar yüklemenin sonucunda gelişmiştir. Zamanı milyon yıllarla ölçen Dünya ekosistemi, diğer canlı türleriyle uyumluluk sorunu yaşayan homo sapiensi ortadan kaldırmaya hazırlanıyor.
Bundan 20 yıl önce Dünya ekosistemindeki yıkımın ağır sonuçlarını torunlarımızın torunları görecek ve çok acı çekecekler diye düşünüyordum. Milyar yaşındaki ekosistem, ölmek için tam da bizim zamanımızı bulacak değildi herhalde. Yanılmışım, ekosistemin öldüğü, yıkıldığı falan yok; sadece kuyruğuyla sinekleri uzaklaştıran bir öküz gibi, etrafında sevimsizce vızıldayan homo sapiensi ve onunla birlikte gelişmiş bulunan insan habitatını kovmaya, ortadan kaldırmaya çalışıyor. Üstelik bunu onlarca, yüzlerce yıl sonra değil, şimdi, evet hemen şimdi yapıyor. Bizler de peynirin lezzetiyle hazdan gebermiş fareler gibiyiz! Ne bir eksik ne de fazla…
Brezilya’da bulunan Amazon ormanları Dünya gezegeninin en büyük yeşil alan rezervidir; küresel ekosistemin cankurtaran filikası gibi düşünün. İngiliz gazeteci Dom Phillips ve Brezilyalı yerli hakları savunucusu Bruno Pereira, Brezilya’nın Javari vadisinde, Amazon ormanlarında öldürüldü. Gazeteci Dom Phillips öldürüldüğünde “Amazon Nasıl Kurtarılır” adlı bir kitap üzerinde çalışıyordu.
Amazon, dünyanın el değmemiş en büyük yağmur ormanını içinde taşıyor. Bu bölgede, paranın, siyasi ve iktisadi çıkarların yanında insan hayatının yanık bir kibrit çöpü kadar değeri bulunmuyor. Kereste fabrikalarının, çiftliklerin, madenlerin ve mezbahaların güçlü sahiplerinin yerel yönetim, polis ve aklınıza gelebilecek diğer tüm resmî kurumlarla derin bağlantıları vardır. Bu bölgeler seyrek nüfuslu olduğu için herkesin birbirini tanıdığını, ne olduğunu bildiğini ama kimsenin bir şey “görmediğini, duymadığını” söylemek yanlış olmayacaktır.
Amazonda iktidarın ve paranın cazibesi güçlüdür, her yerden daha güçlü. Çünkü Amazon’u, bir avuç para babasının binlerce insanı köle gibi çalıştırdığı bir “sömürü düzeni” kavramıyla tanımlamak yeterli olmaz. Amazon ormanlarının doğal yaşamını yalayıp yutan hayvancılık, madencilik, kereste ticareti gibi endüstriyel faaliyetlerin şemsiyesi altında kaçak avcılık, uyuşturucu üretimi/kaçakçılığı, kaçak avcılık/balıkçılık vb. “yasadışı” faaliyetlerin oluşturduğu girift bir ağ kurulmuştur. Javari bölgesinde, uyuşturucu kaçakçıları, ağaç, altın ve jaguar dişi satıcıları, yerel politikacıları satın alarak yılda 100 milyar dolara kadar dönen bir suç piyasası kurmuş bulunuyorlar. Endüstriyel işletmelerin ve toprakların sahibi olan yönetici sınıf (Latifundista), umutsuzluk ve yoksulluk içinde yaşayan, çaresizliğin boğuntusunda, her türlü kirli işi, hırsızlık, kadın ve uyuşturucu satıcılığı yapmaya, cinayet işlemeye hazır bir ordu yaratmıştır.
Brezilya’da Jair Bolsonaro’nun Cumhurbaşkanı olarak göreve başladığı 2019’dan bu yana 31 çevre savunucusu öldürülmüş ve bu cinayetlerin failleri hakkında tek bir mahkûmiyet kararı verilmemiştir. Kurbanların büyük bir kısmı, topraklarını savunmak için mücadele eden yerli halktan insanlar, onların sözcüleri, ileri gelenleri. Açıktır ki Amazon ormanlarını savunan yerli halk ve orman hakkında haber yapan ve araştıranlar ölümle karşı karşıyadır ve hükümet bu bölgede yaşananlara kulaklarını kapamıştır.
Brezilya polis yetkilileri öldürülen Dom Phillips ve Bruno Pereira’nın katili olabilecek 3 kişinin tutuklandığını ve birinin cinayeti itiraf ederek yer gösterdiğini açıkladı. Öte yandan yetkili makamlar “cinayetlerin arkasında bir suç örgütü olmadan katillerin kendi başlarına hareket ettiklerini” açıklayıverdi. Nedir, öldürülen iki kişinin aranmasına katılan Javari Vadisi Yerli Halklar Birliği (UNIJAVA), polisin açıklamasına şiddetle karşı çıkıyor. UNIJAVA’dan yapılan açıklamaya göre, “suçun arkasında sadece iki katil değil, suçu en ince ayrıntısına kadar planlamış güçlü bir suç örgütü” bulunuyor.
Dom Phillips ve Bruno Pereira aniden kaybolup ormanda aramalar başladığında Devlet Başkanı Bolsonaro büyük bir soğukkanlılıkla “Muhtemelen idam edildiler” açıklamasını yaptı. Ölenlerin cesetleri bulunduktan sonra Devlet Başkanı Bolsonaro, öldürülen gazeteci Dom Philipps’i “hoş karşılanmadığı bölgelere akılsızca geziler yapmakla” suçladı. Bolsonaro’nun açıklamaları, Amazon ormanlarına egemen olan suç ve güç örgütünün nerelere kadar uzandığının delilidir.
Bu yazıya bir “Sonuç” paragrafı yazamıyorum. Yazıyı okuduktan sonra kendinizi sokağa atıp avazınız çıktığı kadar çığlık atmaya başlamadıysanız final bölümünü yazabilirsiniz ama söyleyeyim; sokak şart.
KAYNAKLAR
- Dom Phillips und Araújo Pereira: Tod auf dem Itaqui-Strom, der freitag, 15.06. 2022.
https://www.freitag.de/autoren/der-freitag/dom-phillips-und-araujo-pereira-tod-auf-dem-itaqui-strom
- Zweifel an Darstellung der Behörden zum Amazonas-Verbrechen, Zeit Online, 18.06.2022.
https://www.zeit.de/gesellschaft/2022-06/brasilien-journalist-dom-phillips-bruno-pereira-polizei
- Brazil police confirm “human remains” found in search, AgênciaBrasil, 16.06.2022.
- Brazil’s dangers for environmental defenders cost my friend Dom Phillips his life, New Statesman, 18.06. 2022. https://www.newstatesman.com/international-content/2022/06/brazil-amazon-dom-phillips-dangers-environmental-defenders
